Rolf Soer, leraar scheikunde Deltion Sprint Lyceum Zwolle
Groentje– lid Rolf Soer publiceerde meerdere artikelen over PFAS, o.a. in Trouw (10 maart 2020) en in het Magazine voor onderwijs in de Natuurwetenschappen (NVOX, maart 2020). Onderstaand een samenvatting van zijn artikelen voor niet deskundigen.
Zeer zorgwekkende stoffen
Al begin 2000 was bekend dat sommige van de circa 6000 PFAS-stoffen vrijwel niet afbreekbaar zijn. Alleen verbranding boven 1000 graden in speciale ovens werkt. Deze extreme persistentie op zich zou al voldoende reden moeten zijn om deze stoffen te weren uit het milieu. Daarbij is al tientallen jaren bekend dat ze ook sterk ophopen in mens en dier. Ze zitten in het bloed van elke Nederlander.
Vanaf 2018 is bekend dat ze nog veel schadelijker zijn voor de gezondheid dan men al dacht. Het gaat onder meer om aantasting van het immuunsysteem, verhoogd cholesterol in het bloed, nierkanker, colitis en onvruchtbaarheid.
Zolang geen strengere maatregelen tegen PFAS stoffen getroffen worden, is het verstandig om zelf voor veiligheid te kiezen en producten te vermijden waar deze stoffen inzitten.
Leer van eerdere voorbeelden
De moderne mens heeft helaas eerder ervaring opgedaan met stoffen die naderhand gevaarlijk bleken voor onze gezondheid en leefomgeving. Denk aan het insecticide DDT dat in 1973 verboden is. Een ander voorbeeld zijn de CFK’s die de ozonlaag aantasten. In 1987 is een internationaal erkend protocol opgesteld om tot vervanging van CFK’s te komen, waardoor herstel van de ozonlaag rond 205O is te verwachten.
Ondanks de ervaring met DDT en CFK’s werd Nederland in 2019 verrast dat nu PFAS in bagger en grond een probleem vormt.
Deense aanpak als voorbeeld
Het Nederlandse RIVM berichtte in 2018 dat sommige PFAS’en die in papier en karton zitten, in voedsel terecht kunnen komen. Ze worden gebruikt in deze materialen omdat ze vet afstoten. Op dit moment is er volgens het RIVM echter nog onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing beschikbaar om te komen tot een volledige verbod van deze PFAS’en.
Het RIVM heeft in 2018 ook een rapport uitgebracht en vervuiling met PFAS van de omgeving rond het bedrijf Chemours aangetoond. Mei 2019 werd in de Tweede Kamer over een lozingsvergunning gedebatteerd. Deze werd verleend en de productie van het zeer gewaardeerde en persistente teflon gaat gewoon door.
Ondertussen heeft de Deense regering als eerste regering ter wereld per juli 2020 alle PFAS verboden in voedselcontactmaterialen. Nederland zou net als Denemarken hetzelfde moeten doen en ook voor blusmiddelen, ski-wax, cosmetica, kleding en tapijt.
Voorlichting over producten met PFAS
In Nederland bestaat nog geen goede voorlichting over de aanwezigheid van PFAS in producten. De door de NVWA gesponsorde site ‘waarzitwatin.nl’ geeft weliswaar goede algemene voorlichting over PFAS maar vermeldt niet per product of er PFAS in zit. Het RIVM heeft vastgesteld dat PFAS kan zitten in: bakpapier, Tefal-pannen, smeermiddelen, muggenspray, cosmetica, impregneermiddelen voor schoenen, tapijten, ski-wax en blusmiddelen, zonnebrandcrème, post-its, waterproof papier, fastfoodverpakkingen, regenkleding, tenten, wasverzachter, Gore-Tex schoenen, handschoenen en teflon.
Dezelfde dag dat het artikel in ‘Trouw’ verscheen met de oproep aan de overheid voorlichting te geven over producten waar PFAS in zit, werd ‘s avonds in een Kamerdebat aan Minister Van Veldhoven gevraagd om te zorgen voor goede voorlichting. Ze heeft toegezegd hier aandacht aan te zullen besteden.
Mijd producten met PFAS
Het lijkt verstandig om zelf voor veiligheid te kiezen en alle producten met PFAS te mijden. In het Verenigd Koninkrijk bestaat een geschikte site: ‘pfasfree.org.uk’. Hier kun je zien in welke producten bij jou thuis PFAS zit en welke alternatieven er zijn. Bijvoorbeeld; pannen met teflon als anti-aanbaklaag kunnen worden vervangen door keramische of rvs pannen. Smeermiddelen voor een fietsketting: Finish Line bevat teflon maar WD 40 niet.
